Những năm đầu đời dưới Đế quốc Nga

Tổ tiên của Stravinsky có thể từ những người mang phù hiệu Sulima này.

Stravinsky sinh ra vào ngày 17 tháng 06 năm 1882 ở Lomonosov, ngoại ô Sankt-Peterburg, thủ đô Đế quốc Nga,[1] và lớn lên ở Saint Petersburg.[2] Cha ông là Fyodor Stravinsky (1843-1902), một nhạc công nổi tiếng ở nhà hát opera Kiev và Nhà hát Mariinsky ở St. Petersburg. Mẹ ông là Anna (née Kholodovsky) (1854-1939), người gốc Kiev, một trong bốn người con gái của một quan chức cấp cao trong Bộ Tài chính Kiev. Fyodor là "hậu duệ của một dòng họ Ba Lan gồm các quý tộc, các nghị sĩ và địa chủ" [3] Người ta tin rằng tổ tiên của Stravinsky có thể truy nguyên đến thế kỷ 17 và 18 là những người mang phù hiệu Soulima và Strawinski.[4] Nhánh gia đình của Stravinsky nhiều khả năng là đến từ Stravinskas, các chủ đất vùng Litva (hoặc Belarus) và các quý tộc của Đại Công quốc Litva. Như chính lời Stravinsky, gia đình ông ban đầu có họ là Soulima-Strawski, và cái tên "Stravinsky" bắt nguồn từ từ "Strava", một trong những biến thể của sông Streva ở Lithuania (quận Trakai và Kaunas). Vẫn chưa rõ là từ khi nào phần Soulima của họ được lược đi.[5][6][7][8]

Stravinsky nhớ lại thời đi học của mình là cô đơn, sau đó nói rằng "Tôi chưa bao giờ gặp bất cứ ai có sức hút thực sự với mình" [9]. Stravinsky bắt đầu học piano từ khi còn nhỏ, học lý thuyết âm nhạc và cố gắng sáng tác. Năm 1890, ông được xem trình diễn một vở ballet của Tchaikovsky Người đẹp ngủ trong rừng (Spyashchaya krasavitsa) tại nhà hát Mariinsky. Năm mười lăm tuổi, ông đã thành thục được bản Concerto cung Son thứ của Mendelssohn và đã học xong phiên bản giản lược cho piano của một bộ tứ tấu của Glazunov, người được cho là đã nói Stravinsky là không âm nhạc mà lại không nghĩ nhiều về kỹ năng của chính mình.[10]

Igor Stravinsky, 1903

Dù con trai cực kỳ đam mê với âm nhạc, cha mẹ của Stravinsky lại muốn ông học luật. Stravinsky nhập học tại trường Đại học Saint Petersburg năm 1901, nhưng ông tham dự không quá năm mươi buổi học trong cả kỳ học bốn năm của mình [11]. Mùa hè năm 1902, Stravinsky ở lại với gia đình nhà soạn nhạc Nikolai Rimsky-Korsakov tại thành phố Heidelberg của Đức. Rimsky-Korsakov, được đánh giá là nhà soạn nhạc hàng đầu của Nga lúc này, đã khuyên với Stravinsky rằng ông không nên vào học tại Nhạc viện Saint Petersburg, thay vào đó, ông có thể tự học sáng tác hoặc học với gia sư, lí do chính là do tuổi tác của ông [12]. Cha Stravinsky mất vì bệnh ung thư vào năm đó. Ông lúc này cũng bắt đầu dành nhiều thời gian hơn cho nghiên cứu âm nhạc hơn là pháp luật.[13] Trường đại học của ông bị đóng cửa trong hai tháng vào năm 1905 sau sự kiện Chủ nhật Đẫm máu:[14] Stravinsky không được phép tham dự kỳ thi cuối cùng của trường luật và ông nhận được bằng nửa-khóa sau đó vào tháng 4 năm 1906.[3] Rồi đây, ông tập trung nghiên cứu âm nhạc. Năm 1905, ông bắt đầu học hai lần mỗi tuần với riêng Rimsky-Korsakov, người mà ông kính trọng như là một người cha thứ hai [11]. Những bài học như thế này tiếp tục cho đến khi Rimsky-Korsakov qua đời năm 1908.[15]

Năm 1905, Stravinsky đính hôn với người em họ Katherine Gavrylivna Nosenko (tên thân mật là 'Katya'), người mà ông đã biết từ thời thơ ấu [16]. Mặc dù nhà thờ Chính thống giáo phản đối hôn nhân giữa anh em họ hàng đầu (first cousin), cặp vợ chồng cưới nhau vào ngày 23 tháng 1 năm 1906: hai đứa con đầu của họ, Fyodor (Theodore) và Ludmila, sinh vào khoảng năm 1907 và 1908.[17]

Tháng 2 năm 1909, hai tác phẩm viết cho dàn nhạc của Stravinsky, Scherzo fantastique và Pháo hoa (Feu d'artifice) đã được trình diễn tại một buổi hòa nhạc tại Saint Petersburg. Serge Diaghilev, một người đang lên kế hoạch trình diễn opera và ballet của Nga tại Paris, cũng đến dự buổi hòa nhạc hôm đó. Diaghilev đã cực kỳ ấn tượng trước Pháo hoa, ông đã ủy thác cho Stravinsky thực hiện một số phối khí và sau đó để tạo ra một bản ballet hoàn thiện, chính là vở Chim lửa [18].

Stravinsky và Ukraine

Nhà (nay là bảo tàng) Stravinsky ở Ustylug, nay thuộc Ukraine

Từ khoảng năm 1890 đến năm 1914, nhà soạn nhạc thường xuyên ghé thăm Ustilug, một thị trấn nay là vùng Volyn, Ukraine [19]. Ông đã dành hầu hết các mùa hè của mình ở đó, cũng chính tại đây ông cũng gặp vợ tương lai của mình, Katherine Nosenko (con gái của chị gái của mẹ). Năm 1907, Stravinsky thiết kế và xây dựng ngôi nhà riêng của mình ở Ustilug, nơi mà ông gọi là "chốn thiên đường của tôi ".[20] Trong ngôi nhà này, Stravinsky đã viết mười bảy tác phẩm ban đầu của ông, trong đó có Pháo hoa, Chim lửa, Petrushka và Nghi lễ mùa xuân. Nơi này đã được tân trang lại gần đây, giờ là nhà bảo tàng nhà-Stravinsky duy nhất mở cửa cho công chúng. Nhiều tài liệu, thư từ và hình ảnh được trưng bày tại đây, và một Liên hoan Stravinsky được tổ chức hàng năm tại thị trấn Lutsk gần đây.[21]

Cuộc sống ở Thụy Sĩ

Vaslav Nijinsky trong vai Petrushka năm 1910–11

Stravinsky trở thành một hiện tượng sau đêm công diễn ra mắt thành công cho tác phẩm Chim lửa tại Paris vào ngày 25 tháng 6 năm 1910.[22] Nhà soạn nhạc đã di chuyển từ cơ ngơi của mình ở Ustilug đến Paris vào đầu tháng Sáu để tham dự buổi diễn tập cuối cùng và buổi ra mắt của Chim lửa.[23] Gia đình ông cũng đến ở cùng ông trước khi kết thúc mùa ba lê và quyết định ở lại phương Tây một thời gian, vợ ông thì đang chờ đứa con thứ ba. Sau mùa hè ở La Baule, Brittany, họ chuyển đến Thụy Sĩ vào đầu tháng 9. Ngày 23 tháng 9, con trai thứ hai của họ là Sviatoslav Soulima được sinh ra tại một phòng khám ở Lausanne; cuối tháng này, họ về cư trú tại Clarens.[24]

Trong bốn năm tiếp theo, Stravinsky và gia đình ông sống ở Nga vào những tháng mùa hè và ở Thụy Sĩ vào những tháng mùa đông.[25] Trong thời gian này, Stravinsky đã sáng tác thêm hai tác phẩm nữa cho đoàn Ballets Russes: Petrushka (1911) và Nghi lễ mùa xuân (1913). Ngay sau buổi ra mắt của Nghi lễ mùa xuân vào ngày 29 tháng 5 năm 1913, Stravinsky bị trúng thương hàn, ông buộc phải ở một bệnh xá tại Paris; đến tận tháng 7 năm đó, ông mới có thể trở về Ustilug.[26]

Trong suốt những tháng còn lại của mùa hè, Stravinsky tập trung tâm trí để hoàn thành vở opera đầu tiên của mình, vở Chim sơn ca (thường được gọi bằng tên tiếng Pháp là Le Rossignol). Vở opera được ông đã bắt đầu dựng từ năm 1908 (nghĩa là trước khi hợp tác với Ballets Russes).[27] Tác phẩm được trình diễn bởi Nhà hát Tự do Moscow với mức phí rất đẹp là 10.000 rúp.[28]

Gia đình Stravinsky trở về Thụy Sĩ (như thường lệ) vào mùa thu năm 1913. Ngày 15 tháng 1 năm 1914, đứa con thứ tư của ông, Marie Milène (hoặc Maria Milena), sinh ở Lausanne. Sau khi sinh, Katya bị phát hiện mắc bệnh lao và phải ở trong nhà điều dưỡng ở Leysin, một nơi khá cao trên dãy Alps. Igor và gia đình cũng chuyển đến gần đó,[29] Stravinksy hoàn thành Le Rossignol tại đây vào ngày 28 tháng 3.[30]

Vào tháng Tư, cuối cùng họ cũng có thể trở về Clarens.[31] Đến lúc đó, Nhà hát Tự do Moscow đã phá sản.[31] Kết quả là, Le Rossignol được công diễn lần đầu tiên dưới sự bảo trợ của Diaghilev tại Nhà hát Opéra Paris vào 26 tháng 5 năm 1914, với phục trang do Alexandre Benois thiết kế.[32] Le Rossignol chỉ có được thành công tương đối với công chúng và nhà phê bình, rõ ràng bởi vì trải nghiệm tác phẩm mang lại không đáp ứng được kỳ vọng đặt ra sau kiệt tác Nghi lễ mùa xuân. [30] Tuy nhiên, các nhà soạn nhạc như Maurice Ravel, Béla Bartók, và Reynaldo Hahn đã tìm thấy nhiều điều để ngưỡng mộ trong sự khéo léo của bản nhạc, thậm chí còn khẳng định về ảnh hưởng của Arnold Schoenberg.[33]

Vào tháng Bảy, khi bóng dáng chiến tranh đang đến gần, Stravinsky đã thực hiện một chuyến đi cấp tốc đến Ustilug để lấy các tài liệu cá nhân bao gồm các tác phẩm tham khảo của ông về âm nhạc dân gian Nga. Ông trở về Thụy Sĩ ngay trước khi biên giới quốc gia đóng chốt do sự bùng nổ của Thế chiến I.[34] Thế chiến và Cách mạng Nga tiếp đó đã khiến Stravinsky không thể trở về quê hương. Gần 50 năm sau đó, ông mới có thể lại đặt chân trên đất Nga.[35]

Tháng 6 năm 1915, Stravinsky và gia đình ông di chuyển từ Clarens để Morges, một thị trấn cách sáu dặm về phía tây nam của Lausanne trên bờ hồ Geneva. Gia đình sống ở đó (tại ba địa chỉ khác nhau) cho đến năm 1920.[36]

Stravinsky gặp khó khăn về mặt tài chính trong giai đoạn này. Nga (và sau này, Liên Xô) đã không tuân theo Công ước Berne và điều này gây khó khăn cho Stravinsky khi thu tiền bản quyền cho màn trình diễn cho tất cả các tác phẩm của Ballets Russes.[37] Stravinsky đổ lỗi cho Diaghilev vì những rắc rối tài chính của mình, cáo buộc ông không tuân theo các điều khoản của một hợp đồng mà họ đã ký kết.[13] Ông đã gặp nhà từ thiện Thụy Sĩ Werner Reinhart để được hỗ trợ tài chính trong khi ông đang soạn L'Histoire du soldat (Chuyện người lính). Reinhart tài trợ và bảo trợ phần lớn cho buổi công diễn đầu tiên của tác phẩm, được chỉ huy bởi Ernest Ansermet vào ngày 28 tháng 9 năm 1918 tại Nhà hát Thành phố Lausanne.[38] Với lòng biết ơn, Stravinsky dành tặng bản nhạc cho Reinhart và đưa cho ông bản thảo gốc.[39] Reinhart hỗ trợ Stravinsky hơn nữa khi ông tài trợ một loạt các buổi hòa nhạc của âm nhạc thính phòng trong năm 1919: bao gồm một tổ khúc từ L'Histoire du soldat soạn cho violin, piano và clarinet,[40] lần đầu tiên được trình diễn vào ngày 8 tháng 11 năm 1919, tại Lausanne [41] Trong lòng biết ơn đối với nhà tài trợ của mình, Stravinsky cũng dành tác phẩm Bộ ba khúc cho Clarinet (tháng 10 - tháng 11 năm 1918) cho Reinhart, hóa ra là một người chơi kèn clarinet nghiệp dư xuất sắc.[42]

Cuộc sống ở Pháp

Igor Stravinsky, tranh vẽ bởi Hilda Wiener

Sau buổi ra mắt vở Pulcinella của Ballets Russes tại Paris vào ngày 15 tháng 5 năm 1920, Stravinsky trở lại Thụy Sĩ.[43] Vào ngày 8 tháng 6, cả gia đình rời Morges lần cuối và chuyển đến làng chài Carantec ở Brittany để nghỉ hè và cũng để tìm kiếm một ngôi nhà mới tại Paris.[44] Khi nghe về tình huống khó xử của họ, nữ thợ may Coco Chanel (chính là nhà sáng lập hãng Chanel hiện tại) đã mời Stravinsky và gia đình của ông đến ở tại dinh thự mới của cô "Bel Respiro" tại vùng ngoại ô Garches của Paris cho đến khi họ có thể tìm thấy một nơi ở phù hợp hơn; họ đến đó ở vào tháng 9.[45] Đồng thời, Chanel cũng bảo trợ cho Ballets Russes mới (tháng 12 năm 1920) để biểu diễn Nghi lễ mùa xuân của Stravinsky với một món quà giấu tên cho Diaghilev, được cho là khoảng 300.000 franc.[46]

Stravinsky cũng thiết lập một mối quan hệ kinh doanh và âm nhạc với công ty sản xuất piano Pháp Pleyel. Về cơ bản, Pleyel đóng vai trò là người đại diện của Stravinsky trong việc thu tiền bản quyền cho các tác phẩm của ông, và cung cấp cho ông khoản thu nhập hàng tháng. Pleyel cũng cung cấp không gian studio tại trụ sở chính, nơi nhạc sĩ có thể làm việc và giải trí với bạn bè và đối tác kinh doanh.[47] Theo các điều khoản của hợp đồng của mình với công ty, Stravinsky đã đồng ý chỉnh lại (và ở một mức độ nào đó là soạn lại) nhiều tác phẩm đầu tiên của ông cho Pleyela, thương hiệu piano tự chơi của Pleyel.[48] Ông đã soạn các tác phẩm theo cách sử dụng đầy đủ tất cả 88 nốt nhạc của đàn piano, không quan tâm đến ngón tay hoặc cỡ bàn tay con người. Các cuộn piano không được ghi lại, mà thay vào đó được đánh dấu từ kết hợp các mảnh bản thảo và ghi chú viết tay của Jacques Larmanjat, giám đốc âm nhạc của bộ phận cuộn piano của Pleyel. Các tác phẩm được phát hành trên cuộn piano Pleyela là Nghi lễ mùa xuân, Petrushka, Chim lửa và Chim sơn ca. Trong những năm 1920, Stravinsky thu âm Duo-Art cuộn cho Công ty Aeolian ở cả London và New York, không phải tất cả đều còn đến ngày nay.[49]

Sự bảo trợ không bao giờ là quá xa với Stravinsky. Vào đầu những năm 1920, Leopold Stokowski đã thường xuyên bảo trợ giấu tên cho Stravinsky.[50]

Stravinsky gặp Vera de Bosset ở Paris vào tháng 2 năm 1921,[51] lúc này cô đã kết hôn với họa sĩ và nhà thiết kế sân khấu Serge Sudeikin. Dù vậy, Stravinsky và cô bắt đầu một cuộc tình mà kết quả cuối cùng là Vera rời bỏ chồng mình.[52]

Vera de Bosset Sudeikin

Vào tháng 5 năm 1921, Stravinsky và gia đình chuyển đến Anglet, gần Biarritz, vùng Tây nam nước Pháp.[53] Ông ở đó cho đến khi vợ ông qua đời vào năm 1939, Stravinsky từ đó bắt đầu một cuộc sống kép, chia thời gian của mình cho sống với gia đình ông ở Anglet, và sống với Vera ở Paris và thời gian trong chuyến lưu diễn.[54] Katya đã nói về sự không chung thủy của chồng mình là "một sự pha trộn của hào hiệp, cay đắng và thương hại".[55]

Vào tháng 9 năm 1924, Stravinsky mua "ngôi nhà đắt tiền" ở Nice: tòa Villa des Roses.[56]

Từ 1931 đến 1933, Stravinskys sống ở Voreppe, gần Grenoble, Đông nam nước Pháp.[57]

Stravinskys trở thành công dân Pháp vào năm 1934 và chuyển đến rue du Faubourg Saint-Honoré ở Paris.[58] Stravinsky sau này hồi tưởng rằng địa chỉ châu Âu cuối cùng này là nơi kém may mắn nhất của ông, vì bệnh lao của vợ ông lây sang cả chính ông và con gái cả của ông là Ludmila, cô qua đời vào năm 1938. Katya, người vợ mà ông đã kết hôn được 33 năm, chết vì bệnh lao ba tháng sau đó 1939.[59] Bản thân Stravinsky đã trải qua 5 tháng trong bệnh viện, trong thời gian đó thì mẹ ông qua đời.[60] Trong những năm sau ở Paris, Stravinsky đã phát triển mối quan hệ sâu sắc với những nhân vật quan trọng tại Hoa Kỳ: ông đã sáng tác Bản giao hưởng cung Đô cho Dàn nhạc giao hưởng Chicago [61] và ông đã đồng ý cung cấp các bài giảng chuyên nghiệp của Charles Eliot Norton tại Đại học Harvard trong năm học 1939–40.[62]

Cuốc sống tại Mỹ

Igor Stravinsky trên bìa tạp chí TIME, 26 tháng 7 năm 1948

Mặc dù Thế chiến II bùng nổ vào đầu tháng 9 năm 1939, Stravinsky góa vợ đã căng buồm một mình đến Hoa Kỳ vào cuối tháng. Ông đậu ở thành phố New York và từ đó đến Cambridge, Massachusetts, để hoàn thành thỏa thuận của ông tại Đại học Harvard.[63] Vera đến theo ông vào tháng Giêng, và họ đã kết hôn ở Bedford, Massachusetts, vào ngày 9 tháng 3 năm 1940.[64]

Stravinsky định cư ở West Hollywood.[65] Ông đã sống ở Los Angeles lâu hơn ở bất kỳ thành phố nào khác.[66] Ông nhập quốc tịch Hoa Kỳ vào năm 1945.[67]

Stravinsky đã thích nghi với cuộc sống ở Pháp, nhưng chuyển đến Mỹ ở tuổi 57 là một chuyện rất khác. Trong một khoảng thời gian, ông duy trì một mối liên lạc với bạn bè và émigré (những người lưu vong) từ Nga, nhưng cuối cùng ông nhận thấy điều này không giúp duy trì cuộc sống trí thức và chuyên nghiệp của mình. Ông bị cuốn vào cuộc sống văn hóa ngày càng lớn mạnh của Los Angeles, đặc biệt là trong Thế chiến II, khi có rất nhiều nhà văn, nhạc sĩ, nhà soạn nhạc và nhạc trưởng định cư trong khu vực: có thể kể đến Otto Klemperer, Thomas Mann, Franz Werfel, George Balanchine và Arthur Rubinstein. Bernard Holland nói rằng Stravinsky đặc biệt yêu thích các nhà văn Anh, những người đã đến thăm ông ở Beverly Hills, "như WH Auden, Christopher Isherwood, Dylan Thomas. Họ có cùng thực đơn tinh thần như nhà soạn nhạc - đặc biệt là Aldous Huxley, người mà Stravinsky tiếp chuyện bằng tiếng Pháp".[66] Stravinsky và Huxley có thói quen ăn trưa vào thứ Bảy bàn về phong trào tiên phong ở bờ Tây.[68]

Khi Stravinsky cải biên cho "Star-Spangled Banner", ông đã thêm hợp âm bảy rất kỳ lạ, điều này dẫn đến một sự cố với cảnh sát Boston vào ngày 15 tháng 1 năm 1944. Ông được cảnh báo rằng các nhà chức trách có thể phạt 100 đô la khi có bất kỳ "sự cải biên lại quốc ca, toàn bộ hoặc một phần ".[69] Cảnh sát, hóa ra, là đã sai. Pháp luật chỉ đề cập đơn thuần là cấm sử dụng quốc ca "như nhạc nhảy, như một nhạc diễu hành lúc đi ra (exit march), hoặc như một phần của một chùm nhạc hỗn hợp",[70] nhưng sự cố này sớm trở thành một huyền thoại, trong đó Stravinsky được cho là bị bắt, bị giam giữ trong vài đêm, và chụp hình cho hồ sơ cảnh sát.[71]

Cuộc sống chuyên nghiệp của Stravinsky bao trùm hầu hết thế kỷ 20, gồm nhiều phong cách âm nhạc cổ điển hiện đại. Ông đã ảnh hưởng đến các nhà soạn nhạc cả lúc sinh thời và sau khi mất. Trong số những sinh viên của ông vào những năm 1940 có nhà soạn nhạc người Mỹ và nhà giáo dục âm nhạc Robert Strassburg.[72][73] Năm 1959, ông được trao giải Sonning, giải thưởng âm nhạc cao nhất của Đan Mạch. Năm 1962, ông nhận lời mời trở lại Leningrad cho một loạt các buổi hòa nhạc. Trong thời gian ở Liên Xô, ông đã tới thăm Moscow và gặp một số nhà soạn nhạc hàng đầu của Liên Xô, bao gồm Dmitri Shostakovich và Aram Khachaturian.[74]

Năm 1969, Stravinsky chuyển đến Nhà Essex ở New York, nơi ông sống cho đến khi qua đời vào năm 1971 ở tuổi 88 của bệnh suy tim.[75] Ông được chôn cất tại San Michele, gần lăng mộ của Sergei Diaghilev.[76]

Ông có một ngôi sao trên Đại lộ Danh vọng Hollywood và vào năm 1987, ông đã được trao tặng giải Grammy cho Thành tựu trọn đời. Ông đã được vinh danh sau đó ở Bảo tàng Quốc gia, Đại sảnh danh vọng Dance's Mr. & Mrs. Cornelius Vanderbilt Whitney năm 2004.